آموزش پزشکی (آموزش حرفه‌مندان سلامت)
·
1404/1/1 07:35
·
تعریف آموزش علوم پزشکی
آموزش پزشکی (Medical Education) یا آموزش حرفه‌مندان سلامت (HPE) حوزه ای میان رشته ای از علم است که با ادغام دانش علوم پزشکی، روانشناسی، علوم تربیتی و رفتاری، برنامه ریزی، مدیریت و تکنولوژی به دنبال بهبود پاسخگویی به نیازهای جامعه و ارائه خدمات آموزشی، بهداشتی و درمانی با کیفیت تر می باشد. از آنجایی که جهان به سرعت درحال تغییر و دگرگونی است و هر روزه شاهد ابزار جدید، نیازهای جدید و بحران های جدید هستیم، ضروری است که از توانمندی حرفه‌مندان سلامت ( پزشک، دندان پزشک، داروساز، پرستار، فیزیوتراپیست، و … ) برای پاسخگویی (Accountability) متناسب با شرایط حال حاضر دنیا اطمینان حاصل کنیم؛ به همین جهت توجه روزافزون و علاقمندی رو به رشد جامعه آکادمیک و مدیران نظام سلامت به HPE را شاهد هستیم، به نحوی که امروزه HPE از پیشروترین حوزه های پژوهش های آموزشی و آموزش مبتنی بر شواهد (Evidence-based education) در دنیاست.
تفاوت آموزش علوم پزشکی و آموزش پزشکی (HPE vs. Medical Education)
آغاز عمده فعالیت های آموزشی و پژوهشی در این حیطه از علم، در حوزه پزشکی انجام شد و به سپس رشته های دیگر علوم پزشکی نیز با آن درگیر شدند. به همین دلیل عبارت “آموزش پزشکی” (Medical Education) که سابقاً از آن استفاده می شد (و حتی تا به امروز در بسیاری از کتب، مقالات، ژورنال ها و رویدادها دیده می شود) در حال جایگزینی با عبارت جامع‌تر “آموزش علوم پزشکی” (Health Professions Education [HPE]) است.
حوزه های فعالیتی آموزش علوم پزشکی
امروزه علم آموزش علوم پزشکی (HPE) چنان رشد کرده است که برای هر یک از زیرشاخه های آن تکست بوک ها و رفرنس های متعددی ایجاد شده اند و متخصصان آموزش علوم پزشکی سعی دارند در یکی از حیطه ها به صورت ویژه به آموزش و پژوهش بپردازند. حیطه های اصلی که در HPE وجود دارند شامل موارد زیر است:
کوریکولوم و برنامه ریزی درسی (Curriculum planning and development)
برنامه درسی طرح یا نقشه ای است که در برگیرنده فرصت های یادگیری و تجارب آموزشی برنامه ریزی شده برای محدوده زمانی و مکانی مشخص می باشد. به عبارت دیگر، ابزاری است که به واسطه فعالیت های برنامه ریزی شده و هدفمند، موجبات یادگیری در یادگیرندگان را فراهم می آورد. این حیطه فعالیت های زیر را دربر‌می‌گیرد:
نیازسنجی (Needs assessment)
تدوین اهداف (Setting objectives)
انتخاب و سازماندهی محتوا (Selecting and organizing the contents)
اجرای برنامه (Implementation)
ارزشیابی برنامه (Evaluation)
بازبینی برنامه (Revision)
یاددهی و یادگیری (Teaching and Learning): هر آنچه به تعاملات یاددهنده و یادگیرنده در راستای دستیابی به اهداف آموزشی مرتبط می شود؛ از جمله:
روش های تدریس (Teaching methods)
تئوری های یادگیری و رشد (Learning theories)
یادگیری در گروه های کوچک و گروه های بزرگ (Small group and Big group learning)
آموزش بالینی ( Clinical teaching)
یادگیری در عرصه جامعه (Community-based education)
یادگیری از همتایان ( Peer-Assisted Learning [PAL])
بازخورد و بازاندیشی (Feedback and Reflection)
یادگیری در محیط های شبیه سازی شده (Simulated environment)
استراتژی های آموزشی (Educational strategies):
رویکردها و استراتژی های آموزشی که به طراحی آموزشی و برنامه ریزی درسی جهت می دهد؛ مانند:
آموزش مبتنی بر نتیجه(Outcome-based education)
یادگیری ادغام یافته (Integrated learning)
آموزش بین‌حرفه ای (Interprofessional education)
آموزش مبتنی بر مسئله (Problem-based learning [PBL])
آموزش مبتنی بر تیم (Team-based learning [TBL])
آموزش مبتنی بر بازی و بازیوارسازی (Game-based learning and Gamification)
ارزیابی و ارزشیابی (Assessment and Evaluation): جمع آوری و تحلیل نظام‌مند و هدفمند اطلاعات با روش علمی (روا و پایا) جهت بررسی کارکرد، اثربخشی و سطح علمی و رعایت اصول، در مورد اعضای هیات علمی، فراگیران، یا برنامه درسی جهت بازخورد (به منظور بهبود علمکرد) یا تصمیم گیری، که می تواند با سهم کم (Low-stake) یا سهم زیاد (High-stake)، تکوینی (Formative) یا تراکمی (Summative)، به روش کاغذی یا الکترونیک در موارد زیر استفاده شود:
ارزشیابی کمیت یا کیفیت آموزشی اعضای هیات علمی
ارزیابی فراگیران در عرصه های مختلف آموزشی
تحلیل آزمون
ارائه بازخورد (Providing feedback)
ارزشیابی برنامه
سنجش محیط آموزشی
اعتبار بخشی (Accreditation)
حمایت از دانشجو (Student support): تعریف و ایجاد سیستم های حمایتی از دانشجویان جهت توسعه فردی دانشجویان و فائق آمدن بر مشکلات و چالش های پیش رو در حیطه های تحصیلی، عاطفی، شغلی، مالی، روانی و اجتماعی. این حیطه می تواند فعالیت های زیر را در برگیرد:
ایجاد و مدیریت سیستم های حمایت دانشجویی (Student support system)
شناسایی دانشجویان آسیب‌دیده و آسیب‌پذیر
برگزاری دوره های توانمندی و ارتقاء تاب آوری و سلامت روان
منتورینگ و کوچینگ دانشجویان
مدیریت و رهبری ( Management and Leadership): این حیطه دربرگیرنده وظایف و کارکردهای مدیریت و رهبری آموزشی است که منجر به تحقق اهداف از پیش تعیین شده آموزش علوم پزشکی و تعالی و ارتقای مستمر کیفیت در ابعاد مختلف حیات آکادمیک دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی علوم پزشکی می گردد. مصادیق این حیطه شاملِ:
برنامه ریزی راهبردی (استراتژیک) و عملیاتی در آموزش علوم پزشکی
نیازسنجی در راستای ارتقای مدیریت و رهبری آموزشی
مدیریت تغییر (Change management)
رهبری تغییر و تحول در آموزش علوم پزشکی
مدیریت و رهبری نیروی انسانی
مدیریت نظام انگیزشی کارکنان
مدیریت برنامه درسی
مدیریت فضا، امکانات و خدمات آموزشی
مدیریت با بکارگیری فناوری اطلاعات
یادگیری الکترونیکی و تکنولوژی آموزشی (E-learning and Educational Technology): تعامل یاددهنده-یادگیرنده با استفاده از فناوری های برخط و فناوری های مبتنی بر IT پیشرفته (ازمحتواهای متنی تعاملی تا استفاده از آواتار در دنیاهای مجازی) برای کسب دانش، مهارت و نگرش. مثال های این حوزه شاملِ:
آموزش الکترونیکی همزمان (Synchronous) و غیرهمزمان (Asynchronous)
آموزش ترکیبی (Blended learning)
فناوری های واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR)
آموزش با شبیه‌ساز های رایانه ای مانند بیمار مجازی
آموزش مبتنی بر تلفن همراه (Mobile-based learning)
پژوهش در آموزش علوم پزشکی (Research)
توانمندسازی هیات علمی و کارکنان (Faculty/staff development)
همچنین می توان آموزش علوم پزشکی را در مقاطع مختلف نیز تقسیم بندی کرد؛ برای مثال در رشته پزشکی، می توان در مقاطع پزشکی عمومی (پیش بالین و بالین)، مقطع دستیاری، مقطع فلوشیپ، و آموزش مداوم (CME) اشاره کرد.
